Bij het administeren van de LP-collectie kwam ik een oude bekende tegen; het is een LP van het label Vanguard met nummer VSL 11048 en het stuk waar het hier om gaat is Milhaud’s L’homme et son désir. Van dit werk heb ik nooit een goede vervangende opname op CD kunnen bemachtigen; het is zo wie zo weinig opgenomen.
In de tijd dat ik deze plaat kocht, was ik eigenlijk niet klaar voor “moderne” muziek. Het werk van Varèse (Amériques) op deze LP kon me dan ook maar matig bekoren. Meer werd ik gegrepen door Honneger’s Pacific 231 (de muzikale verbeelding van een wegrijdende stoom-locomotief). Maar vooral het merkwaardige L’homme et son désir heeft vanaf het eerste moment mijn belangstelling gewekt. Het heeft dan ook ontelbare keren op mijn draaitafel gelegen.
Kortgeleden heb ik Milhaud’s werk op de LP opname gedigitaliseerd en inmiddels is die beschikbaar via youtube.
L’homme et son désir
Darius Milhaud was lid van een groep jonge Franse componisten: de Groupe des Six. Zij wilden vernieuwende Franse muziek maken. Hun idee was om de Franse muziek te ontdoen van het impressionisme van Claude Debussy en van Duitse invloeden zoals de romantiek van Wagner en Richard Strauss. De muziek van de groep wordt gekenmerkt door speelsheid en eenvoud en vertoont een mengeling van invloeden van Stravinsky, populaire muziek zoals Amerikaanse jazz, variété en Braziliaanse dansen.
Paul Claudel
In 1912 ontstond tussen Milhaud en de Franse dichter Paul Claudel een belangrijke vriendschap die Milhaud’s muzikale leven enorm beïnvloed heeft. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam Claudel Milhaud als attaché aan de Franse ambassade mee naar Rio de Janeiro in Brazilië. Daar leerde hij de Braziliaanse volksmuziek kennen en ontwikkelde hij een fascinatie voor de Braziliaanse cultuur. Dat zou van grote invloed worden op zijn eigen compositiestijl.
Directe aanleiding voor het schrijven van het ballet l’homme et son desir (op een verhaal van Claudel dat zich in het Amazonegebied afspeelt) was echter een tournee van de Ballets Russes (met Vaslav Nijinsky) in Rio de Janeiro.
De muziek is speels maar ook donker en is veel meer atonaal dan alles wat tot dan toe door Milhaud werd geschreven. De kakofonie van geluiden in dit ballet is eigenlijk net zo dik gestructureerd als de door de Six verafschuwde romantische muziek, maar de constante puls en semi-atonaliteit maken de muziek Frans in plaats van Duits.
Ondanks die kakofonie is het een werk voor kleine bezetting. Het is geschreven voor vier zangstemmen (zonder woorden) en een aantal relatief kleine orkestsecties bestaande uit hobo, trompet, harp, contrabas; fluit, picolo, klarinet en basklarinet; strijkkwartet en een slagwerk sectie van 15 instrumenten, inclusief een zweep en fluitje.
De Zweedse balletten (les Ballets Suèdois)
Les Ballets Suèdois was een balletgezelschap in Parijs dat zich afgesplitst had van les ballet Russes van Sergei Diaghilev. Het gezelschap probeerde het Parijse publiek een diversiteit en rijkdom te bieden die misschien minder indrukwekkend is dan het repertoire van de Ballets Russes, maar even innovatief. De premiere van l’Homme et son Desir vond plaats op 6 juni 1921 in de choreografie van Jean Börlin. De orkestdirectie was in handen van Désiré-Émile Inghelbrecht. Het oorspronkelijke decor en de costumes zijn ontworpen door Audrey Parr. Parr plaatste ook de muziek-secties apart op het toneel, op verschillende hoogtes.